Islami, pikërisht ashtu siç iu zbrit Pejgamberit Muhammed (Lavdërimi dhe shpëtimi i Allahut qofshin mbi të!), dhe pa kurrfarë ndryshimi ose modifikimi, është feja që Allahu e ka zgjedhur për gjithë njerëzimin qysh prej kohës kur e dërgoi Pejgamberin e Tij e deri në fund të kohëve.
Islami është i tillë për kohërat e reja, ashtu siç ka qenë për kohërat e hershme. Por, përderisa tekstet e kësaj feje janë të pandryshueshme, kushtet e njerëzve nuk qëndrojnë ashtu.
Njerëzit duke dashur t’i përgjigjen kësaj pyetje këto ditë janë ndarë në dy grupe kryesore: Besnikët (të devotshmit) dhe revizionistët.
REVIZIONISTI thotë: Leri tekstet fetare ashtu siç janë, por jepu kuptime që i përshtaten kulturës bashkëkohore, ashtu siç i kanë dhënë ata para teje kuptime që iu kanë përgjigjur kulturës së tyre përkatëse. Tekstet janë shpallje hyjnore, por kuptimi i tyre është përpjekje e njeriut. Fjalët hyjnore janë të pakundërshtueshme (absolute), ndërsa kuptimi njerëzor i tyre është relativ.
BESNIKU përgjigjet: Por Kur’ani ka zbritur me fjalë në gjuhën e pastër arabe kuptimi i të cilave është mirë i njohur nga njerëzit që e flasin arabishten: “Ne e zbritëm atë Kur’an arabisht, ashtu që ta kuptoni.” (Jusuf, 2).
Pejgamberi, (Lavdërimi dhe shpëtimi i Allahut qofshin mbi të!), e ka sqaruar Kur’anin me fjalë dhe me shembuj. Të gjitha fjalët dhe veprimet e Pejgamberit Muhammed konsiderohen të jenë interpretim i gjallë i Kur’anit. Pas tij, shokët e Pejgamberit kanë pasur përparësi ta bëjnë këtë (interpretimin e Kur’anit) më shumë se sa gjeneratat e mëvonshme, sepse arabishtja ka qenë gjuha amtare e tyre, dhe sepse ata i kanë njohur rastet, shkaqet dhe ngjarjet për të cilat ajetet e Kur’anit kanë zbritur, si dhe situatat në të cilat Pejgamberi i ka thënë fjalët e tij. Pastaj kanë ardhur gjenerata pas gjeneratash të dijetarëve prijës të mëdhenj veprat e ruajtura të të cilëve janë dëshmi e gjallë e faktit se ata i kanë kuptuar kuptimet bazike të ajeteve të Kur’anit në përgjithësi në të njëjtën mënyrë që janë kuptuar nga gjeneratat e para. Pretendimin tënd se secila gjeneratë i ka dhënë fjalëve të Kur’anit dhe atyre të Pejgamberit kuptime që u janë shkuar për shtati kulturës përkatëse të asaj kohe e përgënjeshtron historia.
REVIZIONISTI: A don të thuash se ato kurrë nuk kanë ndryshuar?
BESNIKU: Ndryshimet kanë qenë të vogla dhe të parëndësishme përderisa janë përfillur kuptimet themelore të ajeteve dhe haditheve (fjalëve të Pejgamberit). Por ato, natyrisht, kanë ndryshuar ndonjëherë në çështjet siç janë, për shembull çfarë konkluze logjike nxirret nga teksti, ose në çfarë mënyra të zbatohen rregullat në situatat e reja. Ajo që është me rëndësi këtu se ndryshimet, çfarëdo të kenë qenë, nuk kanë ardhur si rezultat i ndryshimeve në kulturë. Ato kanë qenë ndryshime individuale që hasen edhe në mes të bashkëkohësve që kanë jetuar në një mjedis të njëjtë kulturor. Vërtet, ka pasur ndryshime drastike, por ato kanë qenë në mes të atyre që nuk u janë përmbajtur parimeve të metodave korrekte si dhe në mes të atyre që i kanë përvetësuar metodat irracionale.
REVIZIONISTI: A po mëton se ekziston metoda shkencore për interpretimin e tekstit islamik?
BESNIKU: Më parë po them se ekziston një metodë shkencore për kuptimin themelor të çdo teksti, islamik apo çfarëdo çoftë.
REVIZIONISTI: Si?
BESNIKU: Nëse don ta kuptosh një poezi, të themi për shembull të Shekspirit çka bën?
REVIZIONISTI: I konsultoj librat që tregojnë çka Shekspiri ka dashur të thotë me të.
BESNIKU: A po thua se nuk e kupton atë poezi në dritën e kulturës tënde bashkëkohëse?
REVIZIONISTI: Jo, sepse qëllimi im është të kuptoj çka Shekspiri ka dashur të thotë me atë poezi.
BESNIKU: A po thua se fjalëve dhe frazave të tij u jep kuptimin që ai e ka pasur për qëllim në kohën kur ai e ka shkruar atë poezi, edhe nëse kuptimi i atyre fjalëve dhe frazave ndryshon në anglishten moderne?
REVIZIONISTI: Natyrisht; ngase qëllimi im, siç thash më parë, është të di se çka ka dashur Shekspiri të thotë. Nëse unë u jap fjalëve të tij kuptime, të cilat ai nuk i ka pasur për qëllim me to, unë do t’i kisha veshur atij diçka që nuk e ka thënë.
BESNIKU: A i përmbahesh të njëjtës metodë nëse don të bëhesh, ta zëmë, ekspert për Aristotelin? A provon, për shembull, të mësosh për Greqinë antike në të cilën e ka shkruar filozofinë e tij?
REVIZIONISTI: Sigurisht se po, dhe do të përpiqesha mos ta ngatërroj atë me Greqinë moderne, sepse qëllimi im është të kuptoj se çka ka dashur të thotë Aristoteli.
BESNIKU: A ka rrugë tjetër, pos gjuhës së tij, që mendon se do të të kishte ndihmuar ta kuptosh filozofinë e tij?
REVIZIONISTI: Po, për shembull, do të mundohesha të shoh se si e kanë kuptuar atë shoqëruesit e tij, ngase ata kanë më shumë përparësi ta kuptojnë atë se sa unë. Gjithashtu do t’i konsultoja veprat e ekspertëve të mëparshëm, e kështu me radhë.
BESNIKU: E pra, kjo është metoda që e quajmë shkencore, dhe është metodë në të cilën mbështetemi për t’i kuptuar tekstet islamike.
REVIZIONISTI: Mirëpo, ti po e injoron dallimin e madh në mes teksteve të zakonshme dhe teksteve islamike.
BESNIKU: A do t’i kishe sqaruar ato dallime, të lutem!
REVIZIONISTI: Njëra nga ato është se unë mund të kuptojë se çka don të thotë një njeri siç jam unë, sepse unë jam njeri dhe ata më drejtohem mua në fjalë që janë njerëzore, së këndejmi të kufizuara. Por Zoti është absolut dhe ajo që e thotë Ai është absolute, prandaj nuk mund të formulohet në fjalë njerëzore te kufizuara. Nëse çdo lexuesi të teksteve islamike i jepet e drejta t’i interpretojë ato në atë mënyrë që lexuesi vet i kupton ato, do të kishim pasur një mori kuptimesh, të cilat do t’iu afroheshin absolutes.
BESNIKU: Lëri anash ato fjalë të turbullta që po thua për të kufizuarën dhe absoluten, esenca e asaj që po thua është se përderisa njerëzit kanë aftësi që me sukses të komunikojnë mes vete përmes gjuhës, siç është arabishtja për shembull, Zoti dështon në këtë. Kjo është në kundërshtim me faktin se Ai vet thotë se e ka përdorë këtë gjuhë të njerëzve në mënyrë që ata, të cilët e kuptojnë këtë gjuhë ta kuptojnë mesazhin e Tij.
REVIZIONISTI: Ky duket të jetë argument i mirë. Por, sa i përket dallimeve që posa folëm për to është edhe një dallim i rëndësishëm, po ashtu. Themi se Islami është i mirë për të gjitha kohët dhe vendet. Nëse fjalëve të teksteve të tij u japim kuptimet e njëjta që u kanë dhënë edhe gjeneratat e mëhershme, siç u kanë dhënë shokët e Pejgamberit, ne atëherë do ta kufizonim Islamin në një shekull të caktuar.
BESNIKU: Cila është zgjidhja, pra?
REVIZIONISTI: Zgjidhja është ajo që e shtrova në fillim të dialogut tonë. Çdo gjeneratë muslimane duhet t’u jep atyre teksteve kuptime që u përshtaten kulturës së tyre.
BESNIKU: A është ky kuptimi i parimit të përshtatshmërisë së Islamit për të gjitha kohët dhe vendet?
REVIZIONISTI: Po, ky është dhe unë nuk shoh se si mundet të jetë ndryshe?
BESNIKU: Nëse karakteristika e përshtatshmërisë së një mesazhi për të gjitha kohët dhe vendet është kjo, që ti po e konsideron të tillë, atëherë çdo mesazh, bile edhe ai që mbështetet nga njeriu më i marrë mund të jetë i tillë!
REVIZIONISTI: Mendoj se po ia tepron.
BESNIKU: Jo, aspak. Supozo një njeri që quhet zotëri Gomari, i cili ka formuluar një ideologji, për të cilën ai thotë se është e plotë dhe e gjithanshme, e cila përmban shumë doktrina në aspekte të ndryshme të jetës. Supozo që, në mënyrë që ta bëjë të përshtatshme për të gjitha kohët dhe vendet, zotëri Gomari e ka përfunduar ideologjinë e tij me këto fjalë: U jap të drejtë të gjithë besimtarëve në këtë ideologji botërore të bëjnë çfarëdo ndryshimi, të cilin ata e gjykojnë si të nevojshme për ta bërë atë të përshtatshme për kohë dhe rrethana të ndryshme.
REVIZIONISTI: Ndryshimet do të fillojnë të bëhen në “gomarizëm” shpejt pasi që është shpikur ai, derisa pas një periudhe të shkurtë kohore asgjë nuk do të kishte mbetur nga ai pos asaj deklarate të fundit. Por “gomaristët” do të vazhdojnë të mburren me përshtatshmërinë e ideologjisë së tyre për të gjitha kohët dhe vendet.
BESNIKU: A është kjo që ti po e kupton edhe me Islamin?
REVIZIONISTI: Natyrisht, jo. Atëherë, cili është koncepcioni yt për këtë veçanti të Fesë Islame?
BESNIKU: Unë e kuptoj se Islami, ashtu siç iu ka shpallur Muhammedit, dhe pa ndryshimin edhe më të vogël, është i mirë për të gjitha kohët dhe vendet. Ajo që e bën këtë mrekulli të qëndrueshme është se Islami nuk është religjion i një njeriu. Ai është mesazh udhëzimi prej Krijuesit të njerëzimit, i cili e din se kush janë ata, dhe i cili u drejtohet atyre si njerëz, pavarësisht nga kulturat, ngjyrat, kohët, vendet e tyre të ndryshme, standardet e jetës e kështu me radhë.
REVIZIONISTI: Atëherë, çka mendon ti me frazën “Islami për kohën tonë”?
BESNIKU: Karshi idesë se religjioni nuk ndryshon qëndron fakti se rrethanat dhe problemet e njerëzve ndryshojnë. Kështu që, për ta bërë fenë e pandryshueshme të përshtatshme me rrethanat e tyre specifike, ne duhet ta prezantojmë atë në gjuhën, të cilën bashkëkohësit tanë e kuptojnë dhe e vlerësojnë, dhe në dritën e kësaj çdo ide apo ideologji që ka lidhje me të dhe çdo pretendim apo kërkesë që futë dyshim në të, të hedhet poshtë si dhe të gjenden në të zgjidhje për problemet e reja intelektuale.
Më në fund është me rëndësi të përdoren zbulimet shkencore që të forcohet besimi i pasuesve të kësaj feje, si dhe të shfrytëzohen ato si mjete për thirrje në Islam. Dhe edhe pse tekstet e Islamit janë të kufizuara, gjërat që mund të deduktohen dhe të mësohen nga ato nuk janë të tilla. (Burimi: Al Jumuah Magazine, Vol 11, Issue 9).
Marrë nga:
Revista periodike fetare kulturore shkencore “Drita e besimit” /Besimtari.com/