Nuk ka hyjni tjetër, përveç Allahut
LA ILAHE IL-LALL-LLAH
Shkruar nga: MUSA LAMALLARI
Maksima “La ilahe il-lall-llah” (nuk ka zot tjetër, përveç Allahut), që e sugjeron titulli, është tepër e gjërë dhe për të mos shkaktuar ndonjë keqkuptim, po theksojmë se Porosia e kësaj maksime është metoda jetësore e Fesë në jetën dhe në punën e përditshme, si dhe muslimanët që pas punëve e veprimeve konkrete janë dhënë me bindje, me besim e me sheriat sipas konceptit ezoterik. Pra, jo metodat si doktrinë dhe si botëkuptim filozofik dhe as metodistët si ithtarë e pasues të kësaj filozofie, por ne na interesojnë muslimanët që veprojnë me vetmohim për Ligjin e parë të metodës, si besim që ekziston thellë në ndërgjegje dhe në emocionet njerëzore dhe si ideal suprem i jetës dhe i ekzistencës.
Domethënia e Maksimës
Maksima “La ilahe il-lall-llah” është çelës i vetëm që hapë portën e madhe të njohjes së metodës hyjnore dhe njohja e sheriatit përveç që prezenton komentim universal të ekzistencës dhe relacionin e saj me Zotin, ajo me aksionin e vërtetë të informimit i shpie njerëzit drejt lumturisë: në dobin e tyre të përgjithshme.
Duke u nisur nga fakti se sheriati përcakton koherencë edhe mes Zotit dhe njeriut, S. Kutb konstaton se “misioni i Fesë është konsolidim i kontaktit efikas mes njerëzimit dhe realitetit hyjnor dhe sigurimi i lidhjes reciproke mes metodës jetësore të njerëzimit dhe sistemit hyjnor”95) Zoti në Kur’an thotë:”A nuk jam Zoti juaj? Ata thanë: “Po, dëshmuam!” (7:172 Kjo konfirmon marrëveshjen fillestare të njeriut me Zotin. Nëpërmjet kësaj, njeriu “që ka bërë premtimin” trashëgoi qiejtë dhe tokën dhe kështu ai e merr përsipër përgjegjësinë dhe njihet si “i zotuar” dhe “i angazhuar” në tokë.
Maksima “La ilahe il-lall-llah” me gjithë karakterin e përgjithësuar, formulon një metodë jetësore të menduarit, një metodë të punës me stil dhe program të jetës. Ajo shpreh në mënyrë të thuktë tendencat e mohimit dhe të pohimit. “Ndërmjet “la”-së dhe “il-la”-së, ndërmjet mohimit dhe pohimit, që përfshihen në këtë maksimë, gjendet i tërë besimi”96) Kështu nocionet “mohimi” dhe “pohim” definojnë kriterin e vërtetësisë së Allahut, vlerën e besimit që e cilëson intuicioni, që është një klithje e subjektit mendor, e brendisë së individualitetit; por më shumë një zë i zemrës.
Me “la”-në mohuese muslimani si individ mohon çdo hyjni të rrejshme: nuk ka hyjni në sendet dhe dukuritë që na rrethojnë dhe me mashtrim na nxisin nga të mirat e kësaj bote si pasuria, pozita, sundimi, çdo formë e kënaqësisë, luksi, gratë, krenaria… Të gjitha këtyre, muslimani haptazi u thotë: Jo. S’ka hyjni në ju. Pastaj ai i drejtohet vetes, shpirtit individual (egoist) që shpesh jepet pas këtyre kënaqësive, sepse njeriu gabon kur mendon se me aftësitë e tij gjeniale dhe me duart e tij i ka hapur shtigjet e çdo gjëje. Futet në individualizëm ekskluziv dhe adhuron mendimin dhe fuqinë e vet, epshin dhe vullnetin e vet, egon dhe zgjidhjen e vet, duke e bërë veten zot e që shpesh s’është i vetëdijshëm për këtë, apo pse ky shpirt injorant posedon edhe entuziazëm që është i njëjtë si i faraonit, i cili pati guxim dhe këtë e deklaroi, përkundër njeriut të qytetërimit të sotëm i cili këtë gjë e fsheh. 97) Shpirtit të këtillë muslimani i sinqertë i thotë: Jo. Nuk do të adhuroj. Ti nuk je zot. Jo për të gjitha gjërat dhe dukuritë të cilat kërkojnë nga njeriu që t’i adhurojë në vend të Zotit.
Në gjuhë arabe fjala “ilah” është “failun”, ndërsa failun do të thotë ai i cili vepron. “Fjala “ilah” d.m.th. “ai i cili adhurohet”, që na jep të kuptojmë se bëhet fjalë për qenien, e cila për shkak të madhësisë dhe fuqisë është e denjë që të adhurohet”. Te ne kjo qenie është Allah, kurse çdo gjë tjetër është mjet dhe, përveç Allahut, në asnjë dukuri e send nuk ka kurrfarë hyjnie. Andaj u themi: Jo, nuk do t’u adhurojmë, sepse në ju nuk ka kurrfarë hyjnie. Në këtë kontekst, mevlana Mevdudi thotë: “Fjala “ilah” posedon edhe kuptimin e sekretit ose misterit; ilah është qenie e padukshme dhe e papërceptuar. Fjala Huda në perisht, Deva në indishte, Dieux në frengjisht, God në anglisht, Gott në gjermanisht, la përafërsisht të njëjtin kuptim. Gjuhët tjera të botës kanë po ashtu një fjalë e cila ka kuptim të ngjashëm”.98)
Pas mohimit të çdo hyjnie të rrejshme me pjesëzën “la”, vjen pohimi për Allahun me pjesezën “il-la”. Pra, “se s’ka ilah tjetër, përveç Allahut e vërtetojmë me pjesëzën “il-la” (përveç). E, ndërmjet këtyre dy pjesëzave, siç e theksuam këtë më lartë, qëndron i tërë besimi. Pra, ai i cili është i zënë me grumbullimin e pasurisë, kapitalit, poltronizëm ndaj eprorëve, vrapim pas kënaqësive, dhënie pas epsheve, adhurimin e mendimit të vet dhe qendrimit të vet, ai nuk u ka thënë vendosmërisht zotërinjëve të vet: Jo. Ai është në altar të idhujve të tij dhe nëse e shqipton maksimën kur’anore “La ilahe il-lall-llah”, ai këtë e bën rrejshëm, e shqipton me gjuhën e tij atë që nuk e bën me duart e tij dhe që nuk e dëshmon në praktikën e tij të përditshme.”99)
Fjala Allah në gjuhën arabe nuk ka dysi dhe shumës, gjini dhe racë. Allah është emër personal i Zotit. “La ilahe il-lall-llah”, tekstualisht do të thotë: “Nuk ka ilah (zot) tjetër, përveç Qenies Superiore të njohur me emrin Allah”. Kjo domethënë se Zoti, në të cilin besojnë muslimanët, është Zot i shpallur – Allah, “Ai është Një, nuk ka zot tjetër përveç Tij. Ai është mbikqyrës i përhershëm dhe i përjetshëm. Atë nuk e kap as kotje as gjumë, gjithë ç’ka në qiej dhe në tokë është vetëm e Tij. Kush mund të ndërmjetësojë te Ai, pos me lejen e Tij, e di të tashmen që është pranë tyre dhe të ardhmen, nga ajo që Ai di, të tjerët dinë vetëm aq sa Ai ka dëshiruar, Kursija e Tij (dija – sundimi) përfshin qiejt dhe tokën, kujdesi i Tij ndaj të dyjave, nuk i vjen rëndë, Ai është më i larti, më i madh.” (2:255)
“Ai është qenie e vetme, e cila posedon tërë fuqinë, të gjithë njerëzve u nvojitet mëshira e Tij, dhe të gjithë janë të obliguar të kërkojnë ndihmën e Tij. Ai mbetet i fshehtë prej shqisave tona dhe logjika jonë nuk arrin që të vërejë Realitetin e Tij”.100)
95. Sejjid Kutb, vepra e cit., f. 15
96. Mustafa mahmud, vep. e cit., F. 120
97. Musa lamallari, 2001 – Fundi i Botës, Urtësia – Shkup. 1996, f. 28.
98. Mevdudi, Të kuptuarit e drejtë të Islamit, Logos-A, Shkup, 1994, f. 67.
99. Mustafa mahmud, vep. e cit., f. 120.
100. Mevdudi, vep. e cit., f. 67.